Çocuklarda Astımın Nedenleri, Belirtileri ve Teşhisi Nasıl Konur?

Astım sık görülen sağlık problemlerinden biridir. Son verilere göre ülkemizde her 100 çocuktan yaklaşık 7’si bir doktor tarafından astım tanısıyla izlenmektedir. Astım adı ailelere korkutucu geldiği için doktorlar genellikle ailelerle konuşurken birebir aynı olmasa da astım yerine bronşit, kronik bronşit, spazmodik bronşit veya alerjik bronşit gibi kavramları tercih etmektedir. Biz de bu yazımızda astımdan, astım için risk faktörlerinden, astımın nedenlerinden, astım tanısın nasıl konulduğundan ve hangi durumlarda astımdan şüphelenmesi gerektiğinden bahsedeceğiz.

Astım solunum yollarının ataklar halinde gelen tıkanmaları ile kendini gösteren, tekrarlayan öksürük, hırıltı, hışıltı ve nefes almada zorluk şikayetleri ile seyreden kronik bir hastalıktır. Hastalar ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Astım ailevi (genetik) bir hastalık mıdır sorusuna da şöyle cevap verilebilir: Astımın tek bir nedeni yoktur, astım genetik, çevresel faktörlerin birlikte neden olduğu bir hastalıktır. Ailesinde alerjik hastalık olanlarda astım görülme olasılığı daha fazladır. Bir ebeveyninde astım ve alerji öyküsü olan çocukta astım riski %33, her iki ebeveyninde astım ve alerji öyküsü olan çocukta astım riski %60’tır.

 Genetik faktörler başta olmak üzere çocuklarda astımın pek çok nedeni bulunmaktadır

Çocuklarda Astımın Nedenleri Nelerdir

Çocuklukta astım için risk faktörleri arasında ailede astım veya alerjik rahatsızlık öyküsü olması ve özellikle annenin çocuğa gebeliği sırasında sigara içmesi nedeniyle çocukken sigara dumanına maruz kalma sayılabilir. Astım belirtileri polen, toz akarları, sigara dumanı, kimyasal dumanlar ve bazı ilaçlar (örn: aspirin ya da beta blokerler), alerjenler (alerjiye neden olan maddeler) tarafından tetiklenebilir. Enfeksiyon, stres, bazı yiyecekler, soğuk hava gibi bazı hava koşulları da astımı tetikleyen diğer faktörlerdir.

Çocuklarda Astım Tanısı Nasıl Konur?

Astım tanısı öykü ile konur. Yani doktorun sadece hastayı/ailesini dinlemesi, şikayetlerini irdelemesi ile astım tanısı konulabilir. Laboratuvar testlerine sadece öyküsü şüpheli olan yaşı daha büyük olgularda (Solunum fonksiyon testi, Zirve üfleme (ekspiratuar) akım hızı (PEFR) testi, bronkodilatöre yanıt ve bronş provokasyon testleri gibi) ya da 3 yaşından küçük çocuklarda (serumda eozinofili, epidermal deri testlerinde besin veya alerjenlerle duyarlılık) astım tanısını desteklemek için başvurulabilir.

Astım tanısı genellikle bir takım testlerle, en yaygın olarak da Zirve üfleme (ekspiratuar) akım hızı (PEFR) testiyle onaylanır. PEFR testinde çocuğunuzun ciğerlerinden dışarı ne kadar hava verebildiğini ölçmek için ‘tepe değer akım sayacı’ adı verilen, elde tutulan küçük bir cihaz kullanılır. Bir değer okuması yapılır ve çocuğunuza astımı kısa süreli olarak tedavi edecek etkin bir ilaç verilir. Kısa süreli ilacı kullandıktan sonra ikinci bir PEFR okuması alınır. Okumanın anti-astım ilacını aldıktan sonra çok daha yüksek çıkması durumunda, tanı doğrulanmış olur. PEFR testi ancak beş yaşından büyük çocuklara uygulanabilir. Bazı durumlarda astım benzeri şikayetleri olan çocuklarda öyküden kesin astım tanısı konulamıyorsa astım tedavisi verilip tedavi yanıtı değerlendirilebilir. Bu durumda tedaviden tanıya giderek astım tanısı konulmuş olur.

 Öksürük ve nefes alma esnasındaki hırıltı astımın başlıca belirtiler arasındadır

Çocuklarda Astımın Belirtileri Nelerdir

Aşağıdaki belirtilerden herhangi biri çocuğunuzda mevcutsa astım hastalığında şüphelenip uzman bir hekime götürmeniz tavsiye edilir:

• Çocuğunuzun göğsünde özellikle nefes verme sırasında hırıltı (hışıltı) sesi duyulması,
• Sık sık öksürük olması ve bu öksürüğün özellikle geceleri artması, gece öksürükten uyanmanın olması,
• Tekrarlayan hırıltı (hışıltı),
• Sık sık nefes sıkışıklığı olması,
• Öksürüklerin özellikle bazı mevsimlerde kötüleşmesi,
• Egzersizle, oyun oynadığı veya terlediği zaman öksürük ve hırıltı olması,
• Sık sık gribal enfeksiyon sonrası öksürük olması, öksürükler 2 haftadan uzun sürmesi veya nefes sıkışması olması,
• Sigara, deterjan, boya gibi kimyasal maddelerin kokularına aşırı hassasiyet olması,
• Çocukta egzama, alerjik nezle olması,
• Ailede veya akrabalarda astım, alerjik nezle, egzama, gıda alerjisi, ilaç alerjisi gibi alerjik hastalıkların olması (çünkü alerjik hastalıklar genetik olarak çocuklara geçer),
• Öksürük, nefes darlığı gibi belirtilerin ventolin, bricanyl gibi nefes açıcı sprey veya nebul tedavileri ile rahatlaması.