Ortaya çıkan bir sorunun nedenini bilmek, sorunun ortadan kaldırılmasında yarıdan fazla yolun alınmış olması anlamına gelir. Fizyolojik sağlık sorunlarına artık tıp çok daha kolay ve kısa sürede müdahale edebiliyor. Oysa ruhsal, beyin veya sinir sistemi ile ilgili problemler için bunun çok da geçerli olduğunu söyleyemiyoruz.
İşte bunlar Otizm için de geçerli. Yıllardır bu hastalık ile ilgili birçok araştırma ve çalışma yapılıyor. Ancak hala otizmin tam olarak nedeni ve tedavi şekli bilinmiyor.
Yine de sevindirici olan bir şey var ki, her geçen gün bu konu ile ilgili olarak ortaya çıkarılan yeni bulgular ile bu sorunla mücadele etmek zorunda olan aileler için yeni umut ışıkları yanıyor.
Türkiye'de bu konu ile ilgili olarak faaliyet gösteren "Otistikler Derneği" Yönetim Kurulu Başkanı Yard. Doç. Dr. Nevin Eracar da bir otistik çocuk annesi. Otizm üzerine yıllardır çeşitli araştırmalar yapan Eracar, hem bir eğitimci ve uzman hem de bir otistik annesi olarak, bu konuda söylenenleri çok daha farklı algılıyor ve konuya daha farklı bir açıdan yaklaşıyor. Nevin Eracar, Otizm ile ilgili bilmek istediklerimizi anlattı...
Tek istedikleri anlaşılmak…
"Aslında otistiklerin genel olarak bizlerden hiçbir farkı yok. Onlar da bizimki gibi normal duygulara sahipler. Onları bizden ayıran tek nokta, onların kendilerine özgü bir dünyada yaşıyor olmaları" diye söze başlıyor Nevin Eracar ve hemen otizmin ne anlama geldiğini açıklıyor:
"Otizmi 'gelişim bozukluğu' olarak ele alabiliriz. Bu sosyo-duygusal gelişim alanında ortaya çıkan bir gelişim ve bozukluk sonucu, gelişimin diğer alanlarında da, yani bilişsel, devinsel başka bir deyişle hareket ve dil alanında da ortaya çıkan farklılıktır. Buna genel olarak "Yaygın Gelişimsel Bozukluk" deniyor. Ancak bize göre bu gelişimsel bozukluğun en temel problem alanları sosyal ve duygusal alan ve tabii ki buna bağlı olarak da dil alanı oluyor."
Çocuğun sosyalleşmeyi annesi ile kurduğu ilişkiden öğrendiğini söyleyen Eracar, dilin de bu ilişkinin bir uzantısı olduğunu ve bu sosyal olgunun da bu şekilde geliştiğini belirtiyor.
"Ancak otistik çocuklarda en erken dönemlerden itibaren anneyle birlikte yaşadıkları ilişkide bir farklılık, değişiklik vardır. Yani normal bir bebeğin annesiyle olan ilişkisinden çok farklı bir ilişki biçimi yaşanır."
"O halde otizm çok erken yaşlarda tespit ediliyor, öyle değil mi?" diye bir soru geliyor bu açıklamanın arkasından aklımıza. Eracar'ın bu soruya yanıtı ise şöyle:
"Evet. Aslında otizmin varlığı çok erken yaşlardan itibaren anlaşılabiliyor. Ancak insan psikolojisinde, kendine rahatsızlık veren bir olayı görmezden gelme diye bir durum vardır. İşte bu çocukların özellikle de çevrelerindeki insanlar, bu terslik ve tuhaflıkları görmezden gelir, hatta durumun farkında olan ve 'Bu çocukta bir tuhaflık var' diye etrafına danışan anneyi de 'Yok canım, kondurma böyle şeyler çocuğa' diye ikna etmeye çalışırlar."
Eracar, bu durumun da sorunu içinden çıkılmaz bir hale getirdiğini, birçok olay ve zorluklar yaşandıktan sonra çocuğun bir uzmana götürülmesine neden olduğunu ekliyor.
"Anneler tuhaflığı farkediyor ama…"
Otizmin bireyin sosyal çevreden koparak içe kapanması, diğer insanlarla etkileşimini, diğer insanlar biçiminde sürdürmemesi olarak tanımlıyor Eracar. "Sanki bu dünyada bizlerle birlikte yaşamıyor gibidirler. Bu yüzden de bu dünyadan gelen bir uyarıcıya kesinlikle tepki vermeyebilirler. "
Annelerin çocuktaki farklılığı anladığı halde çevreden gelen yorumlarla görmezden gelebildiğini söyleyen Eracar bu durumu şöyle örneklendiriyor:
"Çocuktaki tuhaflığı ilk farkeden anne oluyor. Çünkü anne sürekli çocukla birlikte ve onu sürekli gözlemliyor. Çocuğundaki farklılığı en erken yaşlardan itibaren görebiliyor anne. Örneğin, diğer çocuklar baş baş yaparken o yapmıyor. Diğer çocuklar arabalarla normal bir şekilde oynarken, o arabayı ters çevirip tekerlekleri döndürerek oynuyor. Tabii ki anne bunları fark edip etrafa anlatıyor. Ancak demin de belirttiğim gibi çevreden gelen bazı farklı yorumlarla kendini böyle bir şey olmadığına inandırmaya çalışıyor.
"İçlerinde ileri zekâya sahip olanlar da var…"
Psikolojik sorunlarda ilk akla gelen olayın zeka ile olan ilişki boyutudur. Bu tip çocuklar da kimi zaman davranışlarıyla üstün zeka örneği çizebiliyorlar. Bununla ilgili olarak şunları anlatıyor uzmanımız:
"Aslında bu zekadan ne anladığımıza ve neyi kastettiğimize bağlı. Yani eğer bizim bahsettiğimiz zekanın potansiyeli ve kapasitesi ise içlerinde ileri zekaya sahip olanlar da var. Ancak zekanın potansiyeli ve kapasitesi çevre tarafından işlenip ihtiyaca yönelik olarak, üretken olmasıyla ortaya çıkan bir süreçtir. Yani, eğer çocuk okulda başarılıysa bu zekanın bir anlamı olur. Eğer bu potansiyel ve kapasiteyle çocuk bir şeyler üretebiliyorsa sahip olduğu zekanın bir anlamı oluyor."
Eracar, otistik çocukların sahip oldukları zekayı üretken ve ihtiyaca yönelik olarak kullanmadıkları için bu çocuklara sözü edilen anlamda "zeki" denilemeyeceğini de vurguluyor. "Zaten bizim eğitim sistemimiz onlara hitap etmediği ve onlar için eğitim veren doğru düzgün kurumlar da olmadığı için bu çocukların okul hayatı daha başlamadan bitiyor."
Temel belirti dil ile ilgili…
Otistikler, dış dünyanın tanınması ve algı organizasyonlarını gerçekleştirdikleri dönemde daha farklı bir duyum ve algı yapısı geliştiriyor. Eracar'a göre; "Pek çok nesneyi bizim alıştığımızdan farklı görmekte oldukları izlenimini edinmekteyiz. Yükseklikler, mesafeler, ısı ve ışık uyaranları onlarda değişik tepkilere yol açmakta."
Dr. Nevin Eracar, otizme ait en temel belirtileri ise şu şekilde sıralıyor:
"Otistik çocuklarda gözlenen en temel belirtiler şöyledir: Çocuk yaşıtları gibi sosyalleşmez, onlar gibi konuşmaya başlamaz, hatta bazısı hiç konuşmaz. Bazısı konuşmak yerine ekolalik dediğimiz, sozcük ya da cümleleri tekrarlayarak konuşurlar."
Ekolalik şeklinde konuşmaya ise şöyle bir örnek veriyor:
"Örneğin çocuk annesinden su isteyeceği zaman, annesinin daha önce kullanmış olduğu 'Su ister misin?' cümlesini sürekli tekrar ederek, su istediğini anlatmaya çalışıyor. Bu tipik bir belirtidir. Ya da reklamlardan veya televizyondan duyarak öğrendiği, çoğu zaman bizim bile hafızamızda tutup söyleyemeyeceğimiz kadar kadar uzun bir cümleyi tekrarlıyor."
Kendi kızında da bu tip bir belirtiyle karşılaştığını söyleyen Eracar, kızının daha doğru düzgün konuşamazken, televizyondan duyduğu ve bir yetişkin olarak kendinin bile telaffuzda zorlandığı "Korozonakino" ismini hiç zorluk çekmeden defalarca tekrarlayabildiğini söylüyor.
Bu davranışla çocuğun vermek istediği mesajın, aslında onun da istese bizler gibi konuşabileceği ancak yine de bizim istediğimiz gibi konuşmayacağı olduğunu söylüyor. "Bu davranışta, 'İstesem söyleyebilirim ama söylemem gerekenleri söylemiyor ve yapmıyorum' mesajı gizlidir."
Konuşmanın sosyalleşme ihtiyacının giderilmesi için başvurulan en önemli yol olduğunu söyleyen uzmanımız, otistiklerin bu tip bir kaygıları olmadığı için bazen bir ömrü tek kelime bile etmeden geçirebileceklerini de söylüyor.
"Konuşmak ve konuşarak iletişim kurmak sosyal bir ilişkinin kurulması için başvurulan en temel yoldur. Ancak otistiklerin bu tip bir kaygıları olmadığından bir ömrü tek bir kelime etmeden bile geçirebilirler. Ya da sadece yeme, içme, sevdiği eylemler, gezme, yüzme gibi kendi ihtiyaçlarını içeren isteklerini belirtmek için konuşur. Konuşma bazısında geç gelişebilir ya da hiç gelişmez. Bunun yerini de beden dili alır. Kelimeleri gerektiği gibi kullanmaz veya kendi tarzında kullanır.
Hiç konuşmayanların bozukluğunun ekolalik yapanlara göre çok daha ağır olarak nitelendirildiğini söyleyen Nevin Eracar, bu durumu "Ekolalik yaparak konuşanları hiç konuşmayanlara göre bozukluğun çok daha iyi seyrettiği grup olarak nitelendiriyoruz" diye açıklıyor.
Bunlara ek olarak çocuğun başkaları gibi sosyalleşmediği için sosyalleşmeyi sağlayan hareketleri de yapmadığını vurguluyor. "Örneğin 'Günaydın' demez, denilirse de belki cevap verebilir. İlerleyen zamanla birlikte kesinlikle üstüne başına dikkat etmez. Çünkü kendini etrafına beğendirme gibi bir kaygısı yoktur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder