C Vitamini nerelerde bulunur, Faydaları ve Zararları Nelerdir?

C vitamini kimyasal olarak tanınmadan önce hastalıklarla ilişkisi bilinmekteydi. Milattan önce 450 yıllarında Hipokrates, C vitamini yetersizliğinde meydana gelen skorbüt hastalığını askerlerin ayaklarında oluşan şiddetli ağrılar, diş eti kanamaları ve kangren gibi belirtilerle tanımlamıştır. İlkel topluluklar, bu tür rahatsızlıkların taze sebze ve meyve yendiğinde azaldığını ve hatta yok olduğunu uygulamalarıyla göstermişlerdir. İlk bilimsel deneme, İskoçyalı bir doktor olan James Lind tarafından 1753 yılında askerlerdeki skorbüt hastalığının portakal ve limonla önlenmesi ile yapılmıştır. Daha sonra yapılan bilimsel araştırmalarla C vitaminiaskorbik asit olarak adlandırılmıştır. C vitamini vitaminler içerisinde en dayanıksız olanıdır. Bu nedenle besinlerdeki kayıp çok çabuk olur ve suda eriyen bir vitamin olup vücutta kullanılırken depolanamadığı için yetersizliği çabuk meydana gelir. Günlük gereksinimi değişik kaynaklardan alarak ve sebze pişirme kurallarına uyarak bu vitaminin yetersizliğini önleyebiliriz. Her vitamin gibi C vitamininin de vücutta önemli görevleri vardır.

Vücutta Kullanılması

Besinlerden alınan C vitamini vücuda alındıktan birkaç saat sonra ince bağırsaklardan kana emilir. C vitamini besinlerle alındığında, saf olarak alınan C vitamininden daha kolay emilir. Kan dolaşımı yolu ile vücuttaki vitamin dokulara taşınır ve fazlası idrarla böbreklerden dışarı atılır. Günlük gereksinimden fazla alınan C vitamininin bir kısmı karbondioksit ve suya okside olur. Kan ve idrardaki C vitamini düzeyi, kişinin bu vitamin yönünden yeterli beslenip beslenmediği belirler. Yetişkin bir insan vücudundaki miktar 1500- 3000 mg arasında değişir. 900 mg. ve altındaki C vitamini miktarı kişide bu vitaminin yetersiz olduğunu gösterir.

Görevleri

İnsan ve gelişmiş bütün canlıların hücrelerinde C vitamini bulunur ve hücrenin çalışması için görev yapar. İnsan ve bazı canlılar kendi hücrelerinde C vitamini yapamazlar, bu nedenle dışarıdan yapılmış olarak almak zorundadır. C vitamininin vücutta birçok görevi vardır.

1. Dokuları bir arada tutan bir protein çeşidi olan kollojenin sentezinde görev yapar.

2. C vitamini kan damarlarının kuvvetli olmasında da önemli rol oynar. Bu vitaminin yetersizliğinde damarlar zayıflar ve en ufak darbede kanamalar görülebilir.

3. C vitamininin en önemli görevlerinden birisi de vücudu enfeksiyonlara ve bakteri toksinlerine karşı korumasıdır. Enfeksiyonlar vücuttaki C vitamini miktarını azaltır. Bu vitamin yeterli miktarda alındığında enfeksiyonlar önlenmekte ve C vitamini alımı artırıldığında enfeksiyonlarda azalma görülmektedir.

4. C vitamini vücuttaki bazı hormonların işleyişinde de görev yapar.

5. Diğer besin öğelerinin vücutta kullanılmasında C vitamini oldukça etkindir. B vitaminlerinden Riboflavinin, folik asitin, ayrıca A ve E vitaminlerinin vücutta daha iyi kullanılmasını sağlar. Bunların dışında demirin emilimi için de C vitamini gereklidir.

6. Kolesterol düzeyinin dengelenmesi için de C vitamininin yeterli miktarda alınması önemlidir.

7. Gıda sanayinde sebze ve meyvelerin kararmasını, yağlı besinlerin acımasının önlenmesini ve ekmek yapımında da glutenin oluşmasını C vitamini sağlar.

Yetersizliği

C vitamini yetersizliğinin başlangıcında kan ve idrardaki miktarı düşmektedir. Vitaminin az yetersizliğinde yorgunluk, iştah azalması, yaraların iyileşmesinde gecikme ve isteksizlik görülür. Yetersizlik arttıkça klinik belirtiler de artar, bunlar büyümede duraklama, kansızlık, enfeksiyonlara karşı direncin azalması , diş etlerinin şişmesi ve kanaması, diş kaybı, eklemlerde şişmeler, ateş, kanamalar ve kemiklerde kırılmalarla belirlenen skorbüt hastalığıdır.

Günlük gereksinim

Normal yetişkin bir insanın günde 60 mg C vitamini alması yeterlidir. Fakat bazı etkenler bu vitaminin gereksinimini arttırır. Örneğin sigara C vitamini emilimini azalttığından bu kişilerin daha fazla vitamine ihtiyacı vardır. Ayrıca gebe ve emzikliler de 2 kat fazla C vitamini almalılardır.

Kaynakları

C vitamini bütün turunçgillerde, maydanoz, asma yaprağı, çilek, kuşburnu, karnıbahar ve lahanada bol miktarda bulunur. Bütün sebze ve meyvelerde C vitamini vardır. Yalnız bu vitamin çok dayanıksız olduğu için pişirme ve saklama yöntemlerine dikkat etmek gerekir. Sebzeler çok az suda ve kısa sürede pişirilmeli, pişme suyu atılmamalıdır. Besinler pişirilirken karbonat atılmamalıdır. Sebze ve meyveleri bıçakla kestikten hemen sonra tüketmek gerekir çünkü C vitamini havanın oksijeniyle birleşerek oksidasyona uğrar. Sebze ve meyveleri saklarken sıcak yerde saklamak yerine buzdolabında saklamak gerekir. Kurutulmuş sebze ve meyvelerde de C vitamini kaybı çok olduğundan bunlardan günlük gereksinimi karşılamak yeterli değildir.